In de tijd van een verschrikkelijke en vooral uitzichtloze oorlog in het oosten van Oekraïne, brengt een Duitse groep onder de naam ‘Druschba’ (vrede), een bezoek aan Rusland. Zij willen hiermee de wederzijdse vriendschap onderstrepen, los van de ‘hogere’ politieke en financiële belangen die de oorlog in stand willen houden.
Een complexe relatie
De Duits-Russische relatie is een complexe. De 26 miljoen doden die de toenmalige Sovjet-Unie in wat zij noemen de Groot Vaderlandse Oorlog door de NAZI-overrompeling en onbegrensde slachtingen moesten betreuren, vormt een gitzwarte bladzijde in verhoudingen tussen beide volkeren. De pijn wordt bij een deel van beide volkeren genuanceerd wetende dat er toen, en ook nu weer, buitenlandse financiers zijn die Duitsland en Rusland steeds weer tegen elkaar willen opzetten.
Ofschoon klein, stond er in 2018, een Duitse groep op dat van mens-tot-mens normale en vriendschappelijke contacten wilde met hun grote oosterbuur Rusland.
Met het maken van een webpagina voor de vredes- en vriendschapsreizen ging het initiatief van start. De website www.druschba-global.org brengt alle informatie over de afgelopen vriendschapsreizen samen.
Lange Duits-Russische geschiedenis
Ongeveer 250 jaar geleden vestigde de Russische tsarina Catharina II Duitsers aan de Wolga. Veel van dat verleden is verwaterd. Maar als je vanaf de rivieroever in het dorp Marx aan de Wolga omhoog loopt, kom je op de promenade langs standbeelden van verdienstelijke Sovjethelden en uiteindelijk kom je een keizerin tegen: Catharina II, die de bijnaam “de Grote” heeft gekregen. Het dorp Marx werd aangelegd door kolonisten van Duitse afkomst en heette vroeger Katharinenstadt. De bolsjewieken gaven de stad in 1920 een nieuwe naam, aanvankelijk Marxstadt.
“Er wordt ons verteld dat de stad een nederzetting was. Maar dat hier in het begin Duitsers woonden, dat ze de hele stad hebben gebouwd, dat wordt allemaal verzwegen. Alleen geïnteresseerden weten dat.” Natalja en Vera, 17 en 16 jaar oud, beide studenten die ook de Duitse taal leren. Ze denken veel na over hun identiteit en over de wortels van hun voorouders die hier ooit als kolonisten kwamen. In hun familie praten ze er niet veel over en op school praktisch helemaal, niet vertelden ze in 2018 aan Deutschlandfunk Kultur.
“We zijn nu begonnen met het leren van de taal, want dit zijn onze wortels, die bekend moeten zijn. We doen ons uiterste best: we zingen liedjes, en hier in het toneelstuk spreken we zinnen in het Duits, en dan de vertaling in het Russisch. We doen ons best om de Duitse taal te gebruiken. Dat vinden we leuk”, zegt een groep gepensioneerden vrouwen.
Inmiddels is nu ruim 100 jaar na de Russische Revolutie hen zelfs de Autonome Republiek van de Wolga-Duitsers gegund. Maar in 1941, na de aanval van nazi-Duitsland op de Sovjet-Unie, werden de meesten van deze etnische groep door Stalin gedeporteerd.
Duitsers nog en weer in Rusland
Uit het onlangs geopende online register blijkt dat er 77 nederzettingen bestaan met afstammelingen van de oorspronkelijke Duitse inwoners. Hiervan bevinden zich 48 in de regio Saratov, 15 in de regio Omsk en 14 in de regio Altai. De oprichting van een register beoogt objecten van het cultureel erfgoed van de Duitse minderheid in Rusland die zich in de nederzettingen bevinden te documenteren en zo te voorkomen dat ze in de vergetelheid raken. Dit doel werd vastgelegd in het federale doelprogramma ‘Sociaal-economische en etnisch-culturele ontwikkeling van de Russische Duitsers voor 2008-2012’.
Een aantal Duitsers dat in Rusland wil wonen is in het plaatsje Инютино (Wolga-regio) begonnen met een nieuwe vestiging. Daar moeten volgens de initiatiefnemers Duitsers en Russen vreedzaam naast elkaar kunnen wonen. Een deel van hen grijpt daarbij terug op het verleden waarin Duitsers ook in grotere aantallen het gebied bewoonden. Anderen zien vooral een ontsnapping aan een drukke en regeldichte Duitse samenleving. In Rusland is ruimte in overvloed en ook is de speelruimte voor bouwen groter dan in het dichtbevolkte Europa. (video)
Onder een videoverslag van de meest recente reis die deze groep naar Rusland in 2022 maakte.