Veel gemeenten willen ‘smart’ worden. Het gaat daarbij om het bereiken van zogenaamde ‘klimaatdoelen’ door te besparen op energie van straatverlichting en het uitbreiden van oplaadpunten voor stekkerauto’s. De gemeente Renkum wil zelfs in een operatie ruim 5.000 bestaande lantaarnpalen vervangen door ‘slimme’ lantaarnpalen. Bewoners hebben hebben er geen vertrouwen in dat het alleen om verlichting en opladen van stekkerauto’s gaat en vragen openheid.
Foto: Pixabay
Minder energie, minder privacy
Steeds meer gemeenten willen een ‘smart city’ worden. Onder verwijzing naar landelijke afspraken rondom het klimaat en elektrificering van het private vervoer (stekkerauto’s) wordt door heel Nederland gewerkt aan het plaatsen van ‘slimme lantaarnpalen’. In veel gemeenten zijn deze al geplaatst.
In de Gelderse gemeente Renkum wordt er momenteel gedebatteerd over de plaatsing van ruim 5.000 ‘slimme lantaarnpalen’. Tijdens een recente raadsvergadering konden bezorgde bewoners inspreken. Zo zei mevrouw De Koning op 15 mei jl.: “Tegen het smart city-fenomeen liep ik bij toeval aan in 2022. Ik keek op een dag uit mijn raam en zag dat de pas in 2007 in onze buurt geplaatste gloednieuwe architectonische lantaarnpalen zonder aankondiging vervangen werden door een ultra moderne dystopische variant.”
Dat deze bewoner door de plaatsing waarnam dat de gemeente had besloten tot het plaatsen van ‘slimme lantaarnpalen’ betekent dat de inwoners van de gemeente niet of nauwelijks hierover waren geinformeerd. En dat is vreemd. Immers reeds zes jaar geleden, op 15 mei 2018, kreeg de winnende inschrijver op het project al bericht van de gemeente dat de opdracht aan hen werd gegund.
Het tekent hoe gemeenten met dit gevoelige onderwerp omgaan. Ze weten dat mensen waakzaam zijn ten aanzien van hun privacy in de openbare ruimte. Gemeenten houden het voornemen buiten de publiciteit totdat met de start van de plaatsing er geen weg terug meer is.
Meerdere partijen betrokken bij financiering
Het klimaatnarratief waarbij sprake zou zijn van een dramatische door de mens veroorzaakte opwarming van de aarde wordt op veel fronten betwist. De felheid waarmee tegenspraak wordt bestreden duidt op een zwakke bewijslast. Dat dit project ‘klimaatverandering’ met zoveel kracht wordt doorgezet en kritische geluiden worden genegeerd is omdat er zoveel bedrijven veel aan verdienden. Men verwacht dat alleen al de financiële instellingen zoals banken, beleggers en investeerders mondiaal de komende 10 jaar zo’n €3.000 miljard denken te verdienen aan die onderwerp.
De rekening betaalt de burger via de belastingen en energierekening, die de laatste tijd ook sterk stijgen.
Bij dit project in de gemeente Renkum is een consortium van drie partijen betrokken van Primevest Capital Partners als financieringsmaatschappij, Luminext als leverancier van TeleManagementSysteem (TMS) en CityTec als aannemer. Deze hebben vervolgens Smart City Renkum BV opgericht.
“Primevest Capital Partners is een pan-Europese investeringsboetiek die gespecialiseerd is in investeringen in innovatieve vastgoedactiva”, aldus de website van het bedrijf.
“Onze beleggers kunnen profiteren van deze belangrijke marktontwikkelingen en hebben er vertrouwen in dat wij inkomstenstromen en rendement weten te behalen voor de lange termijn door te investeren in de infrastructuur en vastgoed die nodig is om de toekomst van onze steden veilig te stellen”, schrijft de Nederlandse tak verder. (Accentuering EZAZ)
Dit bedrijf bestaat weer uit verschillende ondernemingen. Primevest Capital Partners Holding B.V. bestaat uit Primevest Capital Partners Nederland B.V., Primevest Capital Partners Deutschland GmbH en Holland Immo Group B.V. Het bestuur van Primevest Holding, bestaande uit Peter Helfrich, Gaston Hupkens en Bart Pierik, is indirect verantwoordelijk voor de aansturing van Primevest Capital Partners en Holland Immo Group. Peter Helfrich en Gaston Hupkens zijn tevens lid van het bestuur van Holland Immo Group.
Aandeelhouder van Primevest is Commenwealth Investments.
Zij schrijven op hun website: “We bedienen een selecte groep families en bieden diensten aan op het gebied van investeringsbeheer in private equity en vastgoedontwikkeling.”
Bovenstaande betekent dat het kapitaal dat door Primevest wordt belegd of in projecten wordt geïnvesteerd (deels) uit het kapitaal van een aantal rijke families komt.
Primeinvest stelt: “Wij beheren € 3 miljard aan beleggingen verdeeld over sectorgerichte fondsen en individuele institutionele mandaten. Met de steun van onze aandeelhouder Commonwealth Investments, streven wij onze strategie en toekomstige groeiambities na in een wereld die steeds meer verbonden wordt.”
We hebben nu drie partijen die tussen de gemeente en het benodigde kapitaal staan en die allen een aandeel in de winst (lees rendement) willen hebben: de rijke families, Commenwealth Investments en Primevest.
Uiteraard willen de leverancier en de aannemer, waar het uiteindelijk om gaat, ook een deel van de opbrengsten, dit om hun bedrijfsvoering mogelijk te maken. Deze zijn Luminext als leverancier van TeleManagementSysteem (TMS) en CityTec als aannemer.
Die laatste schrijft op haar website: “Uit onderzoek van de TNO is gebleken dat een smart city oftewel slimme stad verschillende functiegebieden met verschillende behoefte aan diensten kent. De diensten die geleverd kunnen worden met behulp van deze toepassingen zijn onder andere: het meten van de luchtkwaliteit, het voorzien van wifi in het centrum, het op afstand of autonoom regelen van de verlichting, crowd control en slim parkeren.” (Accentuering door EZAZ)
Het is duidelijk dat er veel meer functies aan deze ‘slimme’ lantaarnpalen kunnen worden gehangen. En sommige functies kunnen niet zonder verzameling van data. WIFI wordt gekoppeld aan een telefoon, crowd control kan alleen met sensoren en camera’s en ‘slim’ parkeren kan ook niet zonder dataverzameling. De vraag is dan ook wat de gemeente met de verschillende partijen heeft afgesproken over databeheer en -opslag.
Kosten en financiering
Als onderdeel van de financiering biedt het bedrijf het concept aan ‘Light as a service’. “Light as a Service is het concept van CityTec om gemeentes volledig te ontzorgen wat betreft de openbare verlichting. Samen met onze partner hebben wij een financieringsmodel ontwikkeld, waarmee we de kosten van nieuwe aanleg kunnen overnemen. De gemeente blijft eigenaar en beslisser over de lichtmasten, maar hoeft zich geen zorgen meer te maken over: de aanleg, het onderhoud en de financiering.”
Dat roept indringende vragen over de kosten over de hele looptijd, maar ook hoe die financieringsstructuur er uitziet. Hoe zit het met de financieringsrisico’s, renteschommelingen en dergelijke? Zaken die in de ons beschikbare documenten niet duidelijk worden. Kortom, waartoe verplicht de gemeente zich? En waarom geen fasegewijze vervanging waardoor de financiering wellicht (grotendeels) binnen de eigen begroting kan worden opgevangen?
Op een andere website lezen we over het project in Renkum het volgende: “De lichtmasten zijn geschikt voor het implementeren van nieuwe technologieën, zoals sensoren voor het meten van luchtkwaliteit en het reguleren van verkeersstromen in het kader van de Omgevingswet. Ook kunnen de lichtmasten in de nabije toekomst worden gebruikt voor mobiele internettoepassingen (WiFi en 5G), als oplaadpunt voor elektrische auto’s, voor camerabeveiliging in het kader van openbare orde en veiligheid en andere Smart City toepassingen. Op deze wijze legt Renkum het fundament voor de stad van de toekomst.” (Accentuering door EZAZ)
Privacy in de publieke ruimte
Als het gaat om privacy verwijst de gemeente gemakshalve naar de geldende privacy-wetgeving. Dat zagen we ook in Apeldoorn. Geen letter te veel wordt aan dit voor burgers zo belangrijke onderwerp gewijd.
Echter de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) stelt dat een gemeente wat meer werk moet verzetten om aan de wettelijke eisen te voldoen. “In een smart city-beleid moeten gemeenten aangeven welke kaders zij hanteren waarbinnen de ontwikkeling van smart cities plaats kan vinden. Privacy by design speelt hierbij een grote rol. Er dient vanaf de beginfase van de ontwikkeling van data gedreven oplossingen in de openbare ruimte, rekening gehouden te worden met privacy en gegevensbescherming. Gemeenten dienen bijvoorbeeld aandacht te besteden aan transparantie, bewaartermijnen, beveiliging en rechten van betrokkenen.“ (Accentuering door EZAZ)
Volgens AP wordt bij een ‘smart city’ “gebruik gemaakt van sensoren, camera’s en/of wifitracking. Bij de inzet van smart cities worden vaak grote hoeveelheden persoonsgegevens verwerkt, als gevolg hiervan kan de privacy van betrokkenen in het geding komen.”
Uit eigen onderzoek van AP blijkt dat “er tussen gemeenten grote verschillen bestaan in de inzet van smart city-toepassingen. Daarnaast ontbreken vaak voldoende aandacht, kennis en gemeentelijke kaders bij de inzet van deze toepassingen. In het onderzoek van de AP komt naar voren dat grotere gemeenten veelal beleid hebben op dit gebied maar dat kleinere gemeenten hierin vaak achterblijven.”
Tot slot geeft de AP als aanbeveling om inwoners te betrekken bij het ontwikkelen van smart city-toepassingen. Het gebruik van data gedreven oplossingen in de openbare ruimte raakt bijna iedereen, zo AP. Hierdoor is er al snel sprake van grootschalige verwerking van gegevens. Transparantie en participatie kan op vele verschillende manieren bewerkstelligd worden, bijvoorbeeld door inwoners te betrekken bij het uitvoeren van een ‘data protection impact assessment’ (DPIA) of door het opstellen van openbare sensorregisters.
Er is voor de gemeente op het terrein van bescherming van de privacy van haar burgers in de openbare ruimte nog werk aan de winkel. Verwijzing naar geldende privacywetgeving is niet voldoende.
EZAZ heeft vragen over dit onderwerp aan de gemeente gesteld.
Voor meer informatie verwijzen wij naar de website Burgers Aan Zet.
