John Fitzgerald Kennedy was met zijn 35 jaar de jongst gekozen president van de Verenigde Staten. Hij werd door kogels om het leven gebracht tijdens een bezoek aan Dallas, 22 november 1963. Hij was toen 46 jaar. Met de dreigende oorlog op het Europese continent tussen Europese landen en Rusland, onder druk van de Verenigde Staten, is nieuwe aandacht ontstaan voor Kennedy’s speech uit 1963. Zijn woorden over de toenmalige Sovjet Unie raakten de Sovjetleiding zodanig dat kort erna het eerste wapenbeheersingsverdrag tussen beide landen werd getekend. Wat kunnen de huidige leiders leren van deze toespraak?
Foto: JFK Library
Peace for all
Wie naar de toespraak van J.F. Kennedy luistert, die hij uitsprak op 10 juni 1963, beseft dat het niet alleen de inhoud van de toespraak was die tot op de dag van vandaag actueel en geldend is. Het doet de luisteraar naar de woorden van Kennedy ook beseffen dat we al tijden het noodzakelijke intellectuele niveau in de dagelijkse politiek missen, mensen met de kracht van een visie, kennis van de geschiedenis, diplomatieke vaardigheden en een visie gericht op het bevorderen van het welvaren van de hele wereld.
De politiek, evenals de media, zijn centra van nodeloos gekibbel geworden, van haantjesgedrag, na-ijver en soundbites. Het is een sneue vertoning van aan voorgeschreven narratieven hangende mannen en vrouwen die niet de macht bevragen maar haar bevestigen om hun loopbaan niet te schaden.
Politici van nu hebben geen intrinsieke kracht, maar ontlenen die aan bovengeschikte machten waartoe zij zich dan ook zoveel mogelijk dienend moeten verhouden. Elke eigen verbeeldingskracht voor een samenhangende visie op de samenleving en de wereld waarin iedereen een waardig leven is gegund ontbreekt.
Vrede is geen Pax-Americana
Toenmalig president van de Verenigde Staten John F. Kennedy was zo’n leider die niet bang was om achterliggende belangen te bekritiseren en te bestrijden ten faveure van het algemeen belang. Ten tijde van de oplopende spanningen rond Cuba in 1963 deed Kennedy een stap naar achteren, naar de-escalatie, en sprak de beroemde rede over vrede uit en sloeg een brug naar de ‘vijandige’ Sovjet Unie.
Wat zei Kennedy destijds over vrede? Woorden die de huidige lonten in diverse kruitvaten zouden kunnen doen doven:
Kennedy: “Wat voor vrede bedoel ik? Wat voor vrede zoeken we? Niet een Pax Americana opgelegd aan de wereld door Amerikaanse oorlogswapens. Niet de vrede van het graf of de veiligheid van slaaf. Ik heb het over echte vrede, het soort vrede dat maakt dat het leven op aarde de moeite waard is om te leven, het soort dat het mogelijk maakt mensen en naties om te groeien en te hopen en een beter leven op te bouwen voor hun kinderen – niet alleen vrede voor Amerikanen, maar vrede voor alle mannen en vrouwen—niet alleen vrede in onze tijd, maar vrede voor alle tijden.”
De politici die nu de scepter zwaaien zien vrede als een hinderlijke obstakel om geopolitieke of economische eigen belangen veilig te stellen. De oorlog tegen Rusland met Oekraïne als slagveld is niet bedoeld om te eindigen in vrede. Het gaat om behoud van de macht van de Verenigde Staten die de dominantie over de wereld wil behouden. Het land vecht tegen zijn eigen afkalvende culturele, morele en monetaire macht. Het is wat Kennedy noemde ‘Pax Americana’, alleen vrede voor de VS en de rest van de wereld in conflict en chaos, het model dat de VS al sinds 1945 (of wellicht eerder) met wisselend succes inzet. Miljoenen stierven al in de talloze Amerikaanse bombardementen, staatsgrepen of het ombrengen van onwelgevallige leiders.
Totale oorlog zinloos
In het feit dat landen als de VS en Rusland zoveel kernwapens bezitten dat zij de wereld meervoudig kunnen vernietigen, zag Kennedy juist een reden om vrede langs andere weg te bereiken.
Kennedy zei hierover: “Totale oorlog heeft geen zin in een tijd waarin grote mogendheden grote en relatief onkwetsbare nucleaire krachten bezitten en weigeren zich over te geven zonder toevlucht te nemen tot deze krachten.”
Volgens Kennedy is vrede, vrede met een rationeel doel, geformuleerd door rationele mensen. En dat is precies wat nu in de politieke en mediale wereld ontbreekt. Er is geen rationeel denken, er is alleen maar emotionaliteit, gevoed door feitenvrije propaganda. Ook het vergeven van de juiste posities brengt dat leiders het welzijn van hun burgers op de tweede plaats laten komen teneinde op de gewenste stoel te komen.
Kennedy: “Ik realiseer me dat het streven naar vrede niet zo dramatisch is als het aanzetten tot oorlog. Vaak vallen de woorden van de pleitbezorger op dovemansoren. Maar we hebben geen minder urgente taak te verrichten.”
Net als toen wordt van Rusland de eerste stap verwacht: eerst moet Poetin weg. Dan valt er pas te praten. Ofschoon Rusland diverse malen onderhandelingen heeft aangeboden, wees het Westen de uitgestoken hand keer op keer af.
Kennedy zag dat anders: “Ik geloof dat we ze (de Russen, red.) kunnen helpen. Maar ik geloof ook dat we onze eigen houding opnieuw moeten onderzoeken – als individuen en als natie – want onze houding is net zo essentieel als die van hen.”
Vrede is een dynamisch proces
Kennedy zag wel in dat vrede niet een snel uit te rollen concept is: “Er is geen enkele, eenvoudige sleutel tot dit vrede – geen grootse of magische formule die door één of twee krachten (landen, red.) geadopteerd kunnen worden. Echte vrede moet het product zijn van vele naties, de som van vele handelingen. Het moet dynamisch zijn, niet statisch, veranderen om de uitdaging van elke nieuwe generatie aan te gaan. Voor vrede is een proces – een manier om problemen op te lossen.”
Een ‘vredesconferentie’ zoals onlangs in Zwitserland waarbij Rusland niet was uitgenodigd, zou voor Kennedy geen optie zijn geweest.
Kennedy over de Sovjet Unie: “Toch is het triest om te beseffen hoe groot de kloof tussen ons is. Maar het is ook een waarschuwing voor het Amerikaanse volk om niet in dezelfde val te trappen als de Sovjets, om niet alleen een vertekend en wanhopig beeld van de andere kant te zien, om een conflict niet als onvermijdelijk te zien, accommodatie niet als onmogelijk, en communicatie niet als niet meer dan een uitwisseling van dreigementen.”
Het omgekeerde gebeurt nu: de communicatie is niet er op gericht om mét elkaar in gesprek te komen, maar elkaar met beledigingen en bedreigingen te bestoken. Bovendien lijkt Rusland meer op de VS dan de VS wil toegeven. Veel van wat nu Rusland en haar markteconomie is geworden werd in de negentiger jaren gelegd door een leger aan Amerikaanse adviseurs, waaronder de nu kritische professor Jeffrey Sachs.
Respect voor het volk dat geen oorlog wil
Kennedy: “Als Amerikanen vinden wij het communisme weerzinwekkend omdat het een ontkenning is van de persoonlijke vrijheid en waardigheid. Maar we kunnen het Russische volk nog steeds prijzen om hun vele prestaties in wetenschap en ruimtevaart, in economische en industriële groei, in cultuur en in daden van moed. Onder de vele eigenschappen die de volkeren van onze twee landen gemeen hebben, is er geen sterkere dan onze wederzijdse afkeer van oorlog.”
Kennedy waarschuwde het Amerikaanse volk voor de gevolgen van een confrontatie: “Mocht er ooit weer een totale oorlog uitbreken – hoe dan ook – dan zouden onze twee landen de voornaamste doelwitten worden. Het is een ironisch maar juist feit dat de twee sterkste machten de twee zijn die het meeste gevaar lopen verwoest te worden. Alles wat we hebben opgebouwd, alles waar we voor hebben gewerkt, zou in de eerste 24 uur worden vernietigd.”
Wapenbeheersing
De VS heeft eenzijdig meerdere wapenbeheersingsovereenkomsten met Rusland opgezegd. De opzegging van Anti-balistische raketten verdrag (ABM-Treaty) werd door president George Bush Sr. gemotiveerd als noodzakelijk voor de veiligheid van de Verenigde Staten. Nu wordt ingezien dat dat een kardinale vergissing was.
Kennedy daarentegen zag dit soort wapenbeheersingsverdragen als essentieel voor de wereldvrede: “Kortom, zowel de Verenigde Staten en haar bondgenoten als de Sovjet-Unie en haar bondgenoten hebben een wederzijds groot belang bij een rechtvaardige en echte vrede en bij het stoppen van de wapenwedloop. Overeenkomsten om dit te bereiken zijn zowel in het belang van de Sovjet-Unie als van ons, en zelfs de meest vijandige naties kunnen erop vertrouwen dat ze die verdragsverplichtingen, en alleen die verdragsverplichtingen, die in hun eigen belang zijn, zullen accepteren en nakomen.”
Het zal duidelijk zijn dat de Koude Oorlog ‘koud’ bleef door de inzet van rationeel leiderschap, niet bang om achterliggende krachten, profiteurs van oorlogen, te negeren. De opkomst van crimineel leiderschap, verweven met grote economische belangen in de financiële sector en de wapenindustrie, en leiderschap dat buigt teneinde in dat krachtenveld een profijtelijke positie te verwerven, heeft ons op de rand van een hete oorlog gebracht.
Wij zullen nog vaak aan John F. denken als we weer de onzinnige retoriek uit Den Haag en Brussel horen, dat oproept tot een volle en lange oorlog tegen een kernmacht.
Onder de toespraak op video én hier in tekst.
OPROEP: Verspreid het woord van vrede en ratio zo veel mogelijk!
Voel je vrij om onze artikelen te downloaden en op te slaan of uit te printen. In deze tijden kan het zomaar door de censuurdiensten van internet worden gehaald. En vergeet niet onze berichten of gedownloade documenten te delen met anderen. Het vrije woord mag niet verstommen.
