Inmiddels hebben Europese landen opgeteld al duizenden miljarden besteed aan wat de ‘energietransitie’ is gaan heten. We zouden met een te hoge CO2-uitstoot de aarde te veel opwarmen, een alom bestreden aanname. Het ‘verduurzamen’ van onze energieopwekking en -gebruik moet die uitstoot verminderen. Inmiddels is duidelijk dat deze vorm van energietransitie snel uitgroeit tot de grootste collectieve dwaling in deze jonge 21e eeuw.
Afbeelding van Tom via Pixabay
Bij zinnen komen
De titel ‘duurzame energie is dood’ is voor deze website wellicht wat bruut geformuleerd, maar we moeten als het gaat om de lopende energietransitie snel bij zinnen komen. Want het gaat niet goed met het ‘verduurzamen’ van onze energievoorziening. De kosten lopen uit de hand, industrieën vallen om, de burger kan het niet meer opbrengen en de aarde zal geen enkele baat hebben bij deze duizenden miljarden verslindende dwaling.
Er zijn een aantal mentale condities die deze dwaling hebben gefaciliteerd:
- De zeer betwiste bewering dat een van de 40 broeikasgassen, te weten CO2, met een aandeel van 0,04% in de atmosfeer verantwoordelijk zou zijn voor de opwarming van de aarde;
- De aanname dat wind en zonne-energie gratis zijn;
- De gekweekte angst voor een rampzalige toekomst voor moeder aarde als we niet snel handelen.
We gaan hier niet het CO2-narratief weerleggen. Dat is al zo vaak gedaan. Bovendien als CO2 al de enige boosdoener zou zijn, maak je dan geen illusies, veel grote landen zullen nog generaties doorgaan met olie, gas en kolen omdat die niet alleen vrijwel oneindig zijn, maar ook relatief goedkoop. Bovendien zorgen deze brandstoffen voor een continue stroomopwekking die nodig is voor elke technologisch ontwikkelde samenleving. Wind en zon zijn wispelturig en de hoop dat de noodzakelijke energie van een land in accu’s (met extreem veel kostbare zeldzame en schadelijke metalen) kan worden opgeslagen, is een illusie. Daarvoor missen de grondstoffen en zal het milieu grote schade ondervinden.
Kijk naar de voorspellingen over de opwarming. De tijdshorizon van de ondergang van de aarde wordt steeds verder vooruitgeschoven. Eilanden die als gevolg van zeespiegelstijging nu verdwenen zouden zijn, zijn er nog steeds.
De doemvoorspellingen zijn immers nog nooit uitgekomen. Wie kent nog de krantenkoppen uit de 1980-er jaren dat we naar een kleine ijstijd zouden gaan? Het AD verwachtte zelfs nog in 2013 een nieuwe ijstijd tegen 2030. Nooit meer iets van gehoord. Wordt het dus nu warmer of kouder? Niemand die het weet. Niemand.
Ondertussen dwingt de Westerse wereld Afrikaanse landen om ook te ‘verduurzamen’ terwijl wij daar met het plunderen van hun natuurlijke hulpbronnen zorgen voor milieurampen. De bevolking van Afrika hoeft klaarblijkelijk niet te profiteren van de economische ontwikkeling die met de huidige stand van de techniek niet zonder conventionele energie kan.
De wal keert het schip
We lezen het in de krant: oplaadpalen voor stekkerauto’s worden afgeknepen. Bezitters van zonnepanelen krijgen boete als ze energie aan het net terugleveren. Nieuwe woningen met warmtepompen staan leeg omdat het elektriciteitsnet de benodigde stroom niet kan leveren. De eerste nieuwbouwwoningen in Utrecht worden weer op gas aangesloten.
Maar denk ook aan onze digitale ambities. Het gebruik van internet en opslag van data vreet energie. Sommige windmolenparken draaien uitsluitend om de datacentra aan de gang te houden. Uiteraard met conventionele centrales als back-up. Uitgerekend aanjager van ‘duurzame energie’ Blackrocks CEO Larry Fink, ‘s werelds machtigste belegger, zei onlangs dat wind- en zonne-energie niet geschikt zijn voor de voeding van de nog meer energieverslindende AI-datacentra (kunstmatige intelligentie). Volgens Fink is er te weinig ‘duurzame energie’ en bovenal niet betrouwbaar.
In Duitsland zijn kolencentrales weer geopend. Inmiddels zijn kolen weer brandstof nummer 1 in Duitsland: het voorjaar waaide het te weinig. En wat te denken van windmolens die moeten plaatsmaken voor uitbreiding van de smerige winning van bruinkool?
Het milieuonvriendelijke en peperdure LNG (schaliegas) uit de VS moet na de aanslag op de Nordstream-pijplijn het bijna schone aardgas uit Rusland vervangen. Duitse industrieën sluiten of gaan weg uit Europa omdat de energie te duur is en ook de leveringszekerheid onder druk staat. Er gaan in Duitsland 10.000 banen per maand verloren door de afnemende industriële activiteit.
Het is maar een kleine opsomming van het vastlopen van de energietransitie in Duitsland. Het zal in Nederland niet anders aflopen.
Dubbele opwekkingscapaciteit en peperdure infrastructuur elektriciteit
Men heeft over het hoofd gezien dat elke kWh dat via wind en zon wordt opgewekt ook zo weer kan uitvallen en de hele capaciteit van wind en zon door conventionele centrales direct (!) moet kunnen worden opgevangen. Dat betekent dat al deze centrales stand-by moeten draaien.
De kosten van die steeds maar stand-by draaiende centrales moeten dus door de consument worden opgebracht. Daar komt nog bij dat het aan te leggen vernieuwde elektriciteitsnet vele malen duurder is dan het bestaande gasnet. Infrastructuur maakt bij elektriciteit dan ook een groot deel van de energierekening uit. Bezuinigen op elektriciteit loont vrijwel niet meer omdat het variabele deel van de elektriciteitsrekening steeds kleiner wordt. Dat is niet bij levering van gas het geval. Daar loont zuiniger omgaan met gas nog. Dit stelt Martien Visser, Lector Energietransitie Hanzehogeschool in Groningen in een eigen onderzoek (PDF)
Hoe moeten we verder?
Is er dan helemaal geen toekomst voor schonere vormen van energie? Zeker wel.
Immers los van de klimaatdiscussie kunnen we vaststellen dat de lucht in steden met intensief autoverkeer een probleem is voor een gezond leven. De constante uitstoot van benzine- of dieseldampen draagt niet bij tot een gezondere stad.
Dat geldt voor alle situaties waarin het verbranden van brandstoffen de basis is, of dat nu met vliegen is, of een fabriek, beide dragen niet bij tot een schonere lucht en daarmee gezondere lucht.
Elektrische auto’s dragen bij aan een schonere stedelijke lucht. Echter de techniek is nog onpraktisch. Het gedoe bij de laadpalen, het overbelaste elektriciteitsnet, de beperkte radius van elektrische auto’s vooral in de winter. Nu langzaam de miljardensubsidies vervallen openbaart zich de zeer hoge prijs van stekkerauto’s.
De techniek moet nog volwassen worden zodat de auto’s écht hybride worden en buiten de bebouwde kom op schoon gas, diesel of benzine de accu zover opladen dat binnen de steden elektrisch kan worden gereden. Deze vorm van hybride auto’s staat echter nog in de kinderschoenen. Een dergelijke versie van de elektrische auto maakt opladen aan een paal overbodig en stopt de hoge belasting van het elektriciteitsnet.
Daarnaast is de productie (inclusief de winning van de zeldzame grondstoffen) zeer schadelijk voor het milieu en erg schaars. De oorlog in Oekraïne vindt deels haar oorsprong in de grote hoeveelheid van deze metalen (en ook olie en kolen) in de Donbass. Ook hiervoor moeten dus écht duurzame oplossingen worden gevonden anders kan de stekkerauto niet als duurzaam door het leven gaan.
Een reductie van uitstoot van verbrandingsgassen, of dat nu van gas, olie of kolen komt, moet een doelstelling blijven. Niet vanwege ‘het klimaat’, maar omdat we een schonere lucht willen inademen.
De eindigheid van fossiele brandstoffen wordt vaak aangehaald als argument om nu snel over te gaan op andere vormen van energie zoals wind en zon. Die eindigheid is onjuist. De schaarste die voorgespiegeld wordt houdt de prijzen hoog en leveren een argument voor de huidige energietransitie. Alleen al in Nederlandse bodem zit nog voor decennia aardgas van hoge kwaliteit. Als Nederland adequaat had gehandeld waren de huizen in de wingebieden in Groningen allang verstevigd geweest en had Nederland de winning kunnen voortzetten.
Biomassa-centrale Eemshaven: in 7 jaar tijd hele Nederlandse bosarsenaal verbranden
De miljardenverslindende ‘duurzaamheidsindustrie’ heeft de nodige middelen opgesoupeerd voor het schoonmaken van de huidige fossiele brandstoffen. Er waren al zeer hoopvolle ontwikkelingen waarbij kolencentrales zeer veel schoner konden opereren. Toch lijkt imago een belangrijkere factor voor het gevoerde beleid dan rationele argumenten.
Een voorbeeld is de splinternieuwe vrijwel schone kolencentrale in de Eemshaven. Vanwege de maatschappelijk druk op de ‘vuile kolen’ werd de centrale omgebouwd tot ‘biocentrale’. Een geldverslindende operatie en een ramp voor het milieu.
De centrale heeft nu jaarlijks 6 miljoen ton hout nodig en dat vereist een kaalkap van 60.000 hectare bos per jaar. Uitgaande van een houtoogst van 100 ton hout per hectare bij kaalkap. Het Nederlandse bos heeft een oppervlakte van 370.000 hectare. Dat houdt in dat binnen 7 jaar het Nederlandse bos zou zijn kaal gekapt als het Nederlandse bos zou worden gebruikt voor de biomassacentrale van RWE Eemshaven die voor 100% op biomassa draait. (Bron)
En toch wordt dit ‘duurzaam’ genoemd.
Zon en wind blijven onbetrouwbaar
Het gebruik van zon en wind zou geen back-up behoeven als het betrouwbaar was. Dat is het dus niet. Daarom moeten dus conventionele centrales in bedrijf blijven. Veel wordt gesproken over grote accu’s om energie op te slaan. Wie heeft gezien hoe groot een accu is om één huishouden bij uitval van wind of zon van energie te kunnen blijven zien, zeker nu ook de warmtepompen en stekkerautos op het huisnet worden aangesloten, zal zich realiseren dat dat voor een stad als Amsterdam pure fantasie is.
Toch bouwde Tesla in Australië in 2017 een grote accu-installatie. De aanleg kostte 307 miljoen Australische dollars (€219 miljoen). Met de overheid is vastgelegd dat de installatie bij uitval van wind en zon 10 minuten 70Mw kan leveren. Na die 10 minuten moeten generatoren het overnemen. Generatoren die gewoon op diesel draaien. Als voordeel voor de lokale gemeenschap wordt werkgelegenheid genoemd: 6 medewerkers voor het in bedrijf houden.
Batterijparken, hoe groot ook, kunnen de uitval van wind en zon maar kort opvangen. We tellen in minuten. Daarna moeten toch weer de dieselgeneratoren aan om een langdurige uitval op te vangen.
Dat Tesla deze installatie -met overheidsgeld- heeft gebouwd is natuurlijk in eigen belang. Haar stekkerautos zijn niet duurzaam zolang zij met ‘grijze’ energie worden opgeladen. Het is dus vooral windowdressing. Bovendien betekent het dat de energievoorziening in steeds meer buitenlandse, lees Amerikaanse, handen komt. Waren de Nederlandse elektriciteitscentrales ooit in provinciale handen, nu zijn ze in handen van grote international vertakte organisaties met internationaal opererende investeerders. Van de veel besproken energie-autonomie komt dus niets terecht, in tegendeel, we verliezen straks alle controle over onze energie, als we die al niet kwijt zijn.
Waarom zon en wind geen basis voor centrale energie-opwekking kunnen zijn
De huidige denkfout dat wind en zon op landelijke gecentraliseerde schaal kan worden ingezet leidt tot grote aanspraak op deze zeldzame grondstoffen en tot een verwoesting van ons eveneens schaarse groene landschap met velden van zonnepanelen en honderdenmeters hoge windturbines.
Wellicht fundamenteler is de onoverkoombare technische beperkingen van het concept zon en wind. Bekend is dat de zon niet altijd schijnt, vooral niet wanneer de vraag naar elektriciteit maximaal is: in de avonduren als de verlichting aangaat, in de winter de elektrische kachels en warmtepompen en de stekkerauto’s aan de laadpalen worden aangesloten.
Wind is natuurlijk helemaal wispelturig. Daar zit geen enkel patroon in. Bovendien verschilt het verschijnen van de zon en de wind per regio. Zo kan het waaien in Friesland en is het windstil in Brabant. Ook kan de zon schijnen in Zeeland en bewolkt zijn in Gelderland. En dat kan per minuut wisselen.
Het maakt dat het elektriciteitsnet voortdurend een sterk wisselend aanbod van energie te verwerken krijgt, energie waar wellicht geen vraag is. Die energie moet afgenomen worden of elders moet productiecapaciteit worden uitgeschakeld. Het beheersen van het netwerk is momenteel balanceren op het slappe koord. Gelukkig kan er nog bij worden gestuurd omdat veel energie nog uit conventionele centrales komt en daar snel kan worden gehandeld. Maar stabiel wordt het nooit. Sterker, naarmate het aandeel van de wiebelstroom toeneemt zal de instabiliteit toenemen en daarmee de kans op (lokale) stroomuitval.
Neem Duitsland waar windenergie vooral in het noorden wordt opgewekt. Maar het zuiden, zeg Bayern en Baden-Wurtemberg hebben daarvan te weinig. Zeker nadat in Bayern een kerncentrale werd afgeschakeld. Nu moet een miljarden kostend tracé met zeer hoge capaciteit 700 kilometer van noord naar zuid worden aangelegd. En dubbel uitgevoerd omdat een tracé kan uitvallen.
“Met een lengte van ongeveer 700 kilometer en een transmissiecapaciteit van vier gigawatt is SuedLink een belangrijk infrastructuurproject voor de energietransitie in Duitsland”, schrijft het Nederlandse TenneT trots op haar website. De kosten bedragen bij aanvang €10 miljard. Tegen de tijd van de bijgestelde oplevering in 2028 is niet ondenkbaar dat het een meervoud hiervan zal zijn.
De protesten zijn niet van de lucht. Protestgroepen langs het 700 kilometer tracé hebben zich verenigd in het ‘Bundesverband Bürgerinitiativen gegen Suedlink‘. De initiatiefnemers: “Wij pleiten voor gedecentraliseerde en burgervriendelijke energieplanning en energiebeleid als een levensvatbaar alternatief voor de geplande elektriciteitssnelwegen en roepen politici op om hun aanpak te herzien.”
Volgens de beweging zullen plattelandsgebieden lange tijd hun functie verliezen als plek om je terug te trekken en te recreëren voor mens en dier. Landbouwbedrijven verliezen met de aanleg vruchtbare grond. Er gaan grote stukken waardevolle bosgebieden verloren.
“De natuur, die al op het randje van het breekpunt staat, wordt steeds meer ondergeschikt gemaakt aan puur economische belangen van een paar (helaas invloedrijke) profiteurs”, aldus de beweging.
Decentrale wind en zonne-energie
Er is zeker een toekomst voor deze vormen van duurzame energie-opwekking. Daarbij moeten we ons wel realiseren dat ook wind- en zonne-energie vooralsnog niet echt duurzaam zijn. Ook wijzen huidige ervaringen uit dat centrale, voor landelijke energieverbruik in te zetten wind- en zonne-energie, tot steeds grotere problemen leidt. De steeds groter wordende windturbines zijn een plaag voor het Nederlandse landschap, de vogels, de bewoners en door het verlies van composietmateriaal van de wieken ook voor de omliggende landbouwgebieden. Bovendien moeten conventionele elektriciteitscentrales stand-by in bedrijf blijven dan wel moeten extreem milieu-onvriendelijke batterijinstallaties een korte onderbreking door uitval van wind en zon opvangen, waarna een conventionele opwekking het weer moet overnemen.
Het is hierom dat de toepassing van wind- en zonne-energie moet worden beperkt tot lokaal gebruik; een boerenbedrijf, een kas, een kleine gemeenschap van enkele huizen. Deze kleine units moeten dan zorgen voor eigen opvang van (tijdelijke) uitval. Er hoeft dan geen stand-by capaciteit te worden ingezet. Diegenen die beweren off the grid te leven met wind- en zonne-energie, maar nog steeds met een kabel verbonden zijn aan het landelijke elektriciteitsnet, bedriegen niet alleen zichzelf, maar ook de andere Nederlanders die meebetalen aan de dubbele opwekkingsinfrastructuur.
Het wordt tijd om te spreken over een nieuw energieconcept dat:
- betaalbaar is en blijft voor alle inkomensgroepen;
- betrouwbaar en stabiel is;
- het milieu, in alle fasen, zo min mogelijk schaadt;
- Nederland de macht behoudt over haar eigen energievoorziening.
We moeten snel deze dwaalweg verlaten.
